Czym jest dozór elektroniczny?
Dozór elektroniczny jest instytucją prawa karnego wykonawczego, która pozwala wykonywać karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym. W ten sposób można też wykonywać środek karny w postaci zakazu zbliżania się do określonej osoby oraz środek karny zakaz wstępu na imprezę masową orzeczony za czyn pozostający w związku z masową imprezą sportową. Dozór elektroniczny stosuje się też w przypadku orzeczenia tzw. środka zabezpieczającego w postaci elektronicznej kontroli miejsca pobytu. Oczywiście najważniejsze znaczenie z punktu widzenia skazanego ma możliwość odbycia kary pozbawienia wolności w domu, a nie w więzieniu.
Jakie są rodzaje dozoru elektronicznego?
Są trzy rodzaje dozoru elektronicznego:
- Dozór stacjonarny: gdy skazany przebywa w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd lub komisję penitencjarną miejscu.
- Dozór mobilny: gdy kontroluje się bieżące miejsce pobytu skazanego.
- Dozór zbliżeniowy: gdy kontroli podlega zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby chronionej.
Karę pozbawienia wolności wykonuje się wyłącznie przez dozór stacjonarny.
Kara pozbawienia wolności pozwalająca na orzeczenie dozoru elektronicznego
Sąd penitencjarny może zezwolić na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli kara orzeczona nie przekracza 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności albo skazany ma karę niższą od 3 lat i zostało jej jeszcze 6 miesięcy maksymalnie do odbycia w więzieniu.
Kara nie może być orzeczona w warunkach określonych w art. 64 § 2, 64a lub 65 § 1 i 2 kodeksu karnego. Są to: recydywa szczególna wielokrotna, recydywa specjalna związana z przestępstwami seksualnymi, uczynienie z przestępstwa źródła stałego dochodu, działanie w zorganizowanej grupie przestępczej lub przestępstwo terrorystyczne.
Jeżeli skazany ma kilka kar pozbawienia wolności niepodlegających łączeniu, które ma odbyć kolejno dozór elektroniczny można stosować, gdy ich suma mieści się w ramach czasowych wskazanych powyżej, a żadna z kar nie została orzeczona w warunkach z art. 64 § 2 lub 64a kk. Dozór jest dopuszczalny także w wypadku zastępczej kary pozbawienia wolności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe lub kary orzeczonej w warunkach art. 37b lub 87 § 2 kk. Dotyczy to sytuacji orzeczenia za dany czyn obok siebie kar jednostkowych bądź łącznych pozbawienia wolności i ograniczenia wolności. W przypadku komisji penitencjarnej jest ona wyłącznie właściwa, gdy skazany jest już w zakładzie karnym i ma karę lub kary niepodlegające łączeniu w wymiarze maksymalnie 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz nie zachodzą też okoliczności z art. 64 § 2, 64a lub 65 § 1 i 2 kk.
Warunki dotyczące osoby skazanego
Skazany musi posiadać miejsce stałego pobytu. Nie można zastosować dozoru, jeżeli szczególne względy wskazują, że wskutek tego nie zostaną osiągnięte cele kary. Jeżeli skazany jeszcze nie rozpoczął odbywania kary, nie można zastosować dozoru, gdy szczególne okoliczności np. względy bezpieczeństwa lub demoralizacja wskazują na potrzebę umieszczenia w zakładzie karnym. Jeżeli skazany jest już w zakładzie karnym za udzieleniem zezwolenia musi przemawiać postawa i zachowanie skazanego.
Inne warunki dozoru elektronicznego przy karze pozbawienia wolności
Do orzeczenia dozoru elektronicznego przy karze pozbawienia wolności potrzebna jest pisemna zgoda pełnoletnich domowników. Jednak sąd penitencjarny może zezwolić na dozór bez zgody, gdy trudności i naruszenie prywatności dla domownika będzie niewielkie. Na dozór muszą też pozwalać aktualne możliwości techniczne systemu np. liczba i rodzaj dostępnego sprzętu.
Wniosek o dozór elektroniczny
Wniosek o zezwolenie na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest pisemny i musi posiadać uzasadnienie wskazujące na spełnienie warunków ustawowych. Może go złożyć skazany, obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy lub dyrektor zakładu karnego, gdzie skazany przebywa. Właściwym sądem jest sąd penitencjarny, w którego okręgu skazany przebywa albo komisja penitencjarna w zakładzie karnym, gdzie skazany przebywa. Komisja orzeka, gdy skazanie jest maksymalnie na 4 miesiące, jak wskazano powyżej. Sądem penitencjarnym jest sąd okręgowy. Do wniosku dołącza się zgodę domowników. Sąd wydaje postanowienie w terminie 30 dni, a komisja w 14 dni.
Postanowienie sądu o zezwoleniu na dozór elektroniczny
Sąd penitencjarny wydaje postanowienie, w którym zezwala na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Określa w nim miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania nałożonych obowiązków oraz rodzaj podlegających zainstalowaniu środków technicznych. Wyznacza też termin i sposób zgłoszenia przez skazanego podmiotowi dozorującemu gotowości zainstalowania rejestratora stacjonarnego i założenia nadajnika. Podobnie wygląda decyzja komisji penitencjarnej. W przypadku odmowy na postanowienie sądu służy zażalenie, a na decyzję komisji skarga. Ponowny wniosek po odmowie udzielenia zezwolenia przez sąd złożony w ciągu 3 miesięcy pozostawia się bez rozpoznania. W przypadku komisji to 1 miesiąc.
Odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
Skazany po uzyskaniu zezwolenia musi zgłosić gotowość instalacji środków technicznych organowi dozorującemu w terminie i w sposób określony przez sąd lub komisję penitencjarną. Następuje instalacja i od momentu uruchomienia zaczyna się odbywanie kary. Skazany musi nieprzerwanie nosić nadajnik, dbać o niego, udostępniać środki techniczne do kontroli lub naprawy na każde żądanie podmiotu dozorującego. Musi udzielać też wyjaśnień podmiotom uprawnionym, jak prezes sądu czy kurator i stawiać się na wezwanie sędziego i kuratora. Musi oczywiście pozostawać we wskazanym przez sąd lub komisję miejscu we wskazanym czasie. Inne obowiązki to odbieranie połączeń przychodzących do rejestratora stacjonarnego, umożliwienie sądowemu kuratorowi zawodowemu wejścia do mieszkania lub na teren nieruchomości, gdzie jest zainstalowany rejestrator. Skazany na karę pozbawienia wolności wykonywaną w systemie dozoru elektronicznego musi także udzielać wyjaśnień na żądanie uprawnionych osób za pośrednictwem rejestratora.
Możliwości oddalenia się z miejsca stałego pobytu w ramach dozoru elektronicznego
Sąd lub komisja określa przedziały czasowe w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, gdy skazany może się oddalić z miejsca stałego pobytu lub innego wskazanego miejsca na czas nieprzekraczający 12 godzin dziennie. Są to w zasadzie wszystkie podstawowe aktywności życiowe jak: praca, praktyki religijne, opieka nad małoletnim, kształcenie, sport, kultura, spotkanie z obrońcą, więzi z rodziną, leczenie, zakupy. Może to dotyczyć wszystkiego co jest normalnym funkcjonowaniem i jest zgodne z prawem. Sąd może też nałożyć na skazanego obowiązki z art. 72 kk i je modyfikować, np. zobowiązać do wykonywania pracy zarobkowej. Może również zmienić rodzaj zastosowanych środków technicznych.
Zmiany w trakcie wykonywania kary
W wyjątkowym przypadku, przy szczególnych okolicznościach sąd może zmienić miejsce wykonywania dozoru, zaś w uzasadnionym przypadku może zmienić przedziały czasowe w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia. Przedziały te może w uzasadnionym przypadku zmienić także kurator. Sąd z kolei może to uchylić lub wprowadzić własne zmiany. W sytuacjach szczególnie ważnych dla skazanego z przyczyn zdrowotnych, rodzinnych lub osobistych sądowy kurator może zezwolić na opuszczenie miejsca dozoru stacjonarnego na okres maksymalnie 7 dni. W przypadku ważnych względów zdrowotnych lub osobistych sąd może udzielić przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. W przypadku niecierpiącym zwłoki z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia kurator może wyrazić zgodę na usunięcie nadajnika lub odinstalowanie rejestratora. Po ustaniu przyczyny prezes sądu, upoważniony sędzia lub sędzia penitencjarny zarządza na wniosek kuratora ponowne zainstalowanie sprzętu.
Zakończenie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
Skazany, który odbywa karę w warunkach dozoru, jeżeli wypełnia prawidłowo wszystkie obowiązki z tym związane zostaje osobą wolną po upływie okresu dozoru.
Jeżeli skazany postępuje w sposób sprzeczny z tymi obowiązkami zezwolenie zostaje uchylone przez sąd, który je wydał albo sąd, w którego okręgu działa komisja, która wydała zezwolenie. Dzieje się tak w następujących przypadkach:
- skazany nie zachowa terminu wyznaczonego na zgłoszenie gotowości organowi dozorującemu,
- uchyla się od niezwłocznego zainstalowania rejestratora lub założenia nadajnika,
- skazany naruszył porządek prawny tj. popełnił przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
- uchyla się od wykonania obowiązków związanych z dozorem elektronicznym lub innych nałożonych obowiązków, orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku,
- odwołanie przerwy w wykonywaniu kary w systemie dozoru z powodu innego niż ustanie przyczyny, dla której przerwa została udzielona,
- osadzenie w zakładzie karnym z powodu tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności w innej sprawie.
W wyjątkowych przypadkach sąd może odstąpić od uchylenia, mimo zaistnienia wyżej wymienionych zdarzeń. Sąd penitencjarny może też uchylić zezwolenie na dozór, gdy skazany nie powrócił w wyznaczone miejsce po jego opuszczeniu na okres wskazany w zezwoleniu kuratora.
Czy warto korzystać z odbywania kary pozbawienia wolności w ramach dozoru elektronicznego?
Dozór elektroniczny przy wykonywaniu kary pozbawienia wolności pozwala na względnie normalne życie, a nie przebywanie w zakładzie karnym z przestępcami. Zapobiega powrotowi do przestępstwa. Warto więc z niego skorzystać, jeżeli skazany spełnia warunki. Trzeba pamiętać, że skazany musi skrupulatnie przestrzegać zapisów postanowienia albo decyzji o zezwoleniu i wypełniać wszystkie obowiązki. Jeżeli tak się nie dzieje, sąd może uchylić dozór i zarządzić niezwłoczne doprowadzenie skazanego do aresztu. Oznacza to zarazem brak możliwości ponownego uzyskania dozoru w tej samej sprawie. Z powyższych powodów dozór elektroniczny jest przeznaczony jedynie dla ludzi zdolnych do dyscypliny i rozsądnego postępowania.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w ustaleniu, czy kwalifikujesz się do odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach dozoru elektronicznego, złożeniu wniosku i uzyskaniu zezwolenia zapraszam do kontaktu
